بررسي روند بهبود كيفيت ظروف يكبار مصرف مورد استفاده در صنايع غذايي وايمني آنها

امروزه استفاده از ظروف يكبار مصرف بدلايل مختلف از قبيل سهولت در مصرف ،صرفه جويي در وقت ،رعايت مسايل بهداشتي و غيره بطور روز افزوني رو به افزايش است. ظروف از انواع پلي مري مي باشد.

 به كار گيري شرايط مناسب فني و بهداشتي هنگام توليد اين فرآورده ها در اجراي مواد 7 و 8 و 9 قانون مواد خوردني ، آشاميدني ، آرايشي و بهداشتي مصوب 1346 و همچنين مفاد مواد 31 و 34 قانون تعزيرات حكومتي در امور بهداشتي و درماني مصوب 1367 مجمع تشخيص مصلحت توليد كنندگان ظروف مواد خوردني ، آشاميدني ، آرايشي و بهداشتي موظف به اخذ پروانه هاي بهداشتي از وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي مي باشند .

همچنين مواد اوليه مصرفي در توليد ظروف مذكور لازم است داراي تأييديه هاي بهداشتي از اين وزارتخانه باشد .

انواع پلي مرهاي مصنوعي مورد مصرف در ظروف يكبار مصرف :

n  پلي اتيلنPE ،پلي پروپيلن PP ،پلي استيرن PS،پلي اتيلن ترفتالات PET ،پلي كربنات PC ،پلي آميد PA

n خود پليمر ها به تنهايي خطر مسموميت ندارد و به دليل وزن مولكولي بالا عموماً خنثي بوده و قابل حل نمي باشند .

( درمواد غذايي ) ولي در فرآيند ساخت و توليد پليمر مواد جانبي ديگري نظير كاتاليزور ها وجود دارند كه ممكن است ذرات آنها به همراه پليمر وجود داشته باشد يا در صورت عدم تكميل پليمريزاسيون مونومرهاي اوليه با پليمر ساخته شده وارد محيط مصرف شود . بنابراين مسأله درجه خلوص پليمرها به عنوان مسأله مهمي بايد مورد توجه قرار گيرد .

n مواد افزودني :

  در مورد پلاستيكها كه در تماس با مواد غذايي هستند اين حقيقت وجود دارد كه مقاديري از عناصر تشكيل دهنده آنها ( مونومرهاي پليمره نشده ، كاتاليزور و رنگدانه ها و افزودني ها ) به مواد غذايي مهاجرت می كنند كه براي سلامتي انسان خطرناك مي باشد . در بررسي مضرات پلاستيكي بايد اولاً بررسي شود كدام نوع از اين عناصر سمي بوده و براي سلامت انسان خطرناك هستند ثانياً عناصري كه امكان نفوذ آنها به داخل مواد غذايي وجود دارد تا چه حد قادر به نفوذ هستند و نفوذ آنها تا چه حد براي سلامتي انسان خطرناك است .

اين مواد شامل نرم كننده ها ، پايدار كننده ها ، روان كننده ها ، ضد اكسنده ها و رنگدانه ها كه به منظور بهبود خواص پليمر به آن افزوده شده و البته با درصد ها دوزهاي معيني افزوده مي شوند . اين مواد ممكن است به همان صورت اوليه يا به فرم شيميايي تغيير شكل يافته به داخل مواد غذايي نفوذ كند . بدين ترتيب بايد ليستي به عنوان ليست حد مجاز مصرف براي پليمرها و افزودني ها در نظر گرفته شود كه در آن نوع پليمر و مشخصات آن كه براي استفاده در صنعت بسته بندي مجاز است همچنين نوع و ميزان افزودني ها مجاز ليست شده باشد در تهيه ليست فرض بر اين است كه درجه حرارت مواد غذايي در تماس با مواد پلاستيكي از درجه انجماد تا درجه مناطق حاره قابل تغيير است و نوع ماده غذايي از نظر جامد خشك بودن همچنين آبكي بودن و چرب بودن و الكلي بودن مشخص مي باشد .

 مصرف كنندگان ظروف يكبار مصرف بايد به علامات اختصاري كه در كف ظروف  حك شده است توجه كنند مانند PP يا PS و ... اين علائم نشان دهند اين است كه اولاً توليد كننده ظروف بد ينوسيله سعي در اطلاع رساني به مصرف كننده از نظر نوع كاربرد ظروف داشته است و ثانياً هر يك از اين علائم نشانگر نوع مصرف و كاربرد ظروف يكبار مصرف است .

 1. در برابر تعداد زيادي از كالاهاي بسته بندي شده كه خاصيت اسيدي يا    قليايي دارند مقاوم مي باشند .

 2. پلاستيكها به انرژي كمتري در توليد و شكل دهي نسبت به قوطي فلزي و بطري شيشه اي نياز دارند .

    3. داراي وزن مخصوص كم 9/0-5/1گرم برسانتيمتر مكعب و قيمت نسبتا پايين هستند.

     4.پلاستيكها از قابليت شكل پذيري بالايي در دستگاههاي اتوماتيك بسته بندي برخوردار هستند .

 5. با افزودن موادي تحت عنوان مكمل ميتوان خصوصيات پلاستيك ها بهبود بخشيد.

n  مسئله بازيافت پلاستيكها

n   در شرايط خاص كه با مواد غذايي در تماس هستند امكان دارد به مواد غذايي انتقال يابند .

n پلي اتيلن با وزن مخصوص بالا HDPE

n پلي اتيلن با وزن مخصوص كم خطي LLDPE

n پلي پروپيلن PP

n پلي استيرن PS

n پلي اتيلن ترفتالات PET

n پلي كربنات PC

n پلي آميد PA

استفاده از پلي استايرن كريستال براي توليد ليوان و ظروف يكبار مصرف فقط براي مواد غذايي در دماي معمولي توصيه مي شود . در دماي بالا منواستايرن باقي مانده درآن از آنها بيرون مي زند كه در دراز مدت بر روي سيستم اعصاب مركزي و گلبول قرمز تأثير منفي ميگذارد . از گرم كردن مواد غذايي در ظروف پلي استايرن در مايكروفر خودداري شود .

n ظروف پلي اتيلني ((PE سفيد رنگ جهت بسته بندي و نگهداري روغن ، سركه و محصولات لبني ( شير،‌ دوغ و ماست) و مواد غذايي با حرارت بالا و مرطوب مناسب مي باشد .

n استفاده از ظروف پلي پروپيلني(PP) سفيد رنگ براي بسته بندي محصولات لبني ( ماست ، خامه ، پنير ) و همچنين زيتون و مواد غذايي با حرارت بالا و مرطوب بلامانع بوده و اخيراً در جهان به جاي ليوان هاي يكبار مصرف شفاف از ليوان هاي پلي پروپيلني استفاده مي شود .

n ظروف پلي استايرني شفاف كه به نام(GPPS)  نيز معروف است. براي توليد ليوان و ظروف يكبار مصرف فقط براي مواد غذايي در دماي معمولي توصيه مي شود. ولي نمي توان از آن براي نوشيدني هاي داغ (چاي ، شيركاكائو و قهوه ) و مواد غذائي با حرارت بالا استفاده نمود .

n  از گرم كردن مواد غذايي در ظروف پلي استايرن در مايكروفر خودداري شود.

n استفاده از پلي استايرن كريستال استفاده از انواع پلي استايرن براي بسته بندي روغنهاي خوراكي ، مارگارين و كليه محصولاتي كه لايه خارجي آنها چربي بوده و در تماس با بسته بندي مي باشد ممنوع اعلام مي گردد.

n ظروف با جنس انواع پلي استايرن نبايستي براي بسته بندي آندسته از مواد غذايي (خوراكي و آشاميدني ) كه در زمان پرشدن –نگهداري يا مصرف دما بالاتر از 65 درجه سانتي گراد دارند استفاده شود.

n  در خصوص تاثير شرايط استفاده از انواع پلي استايرن بر سلامت مصرف كنندگان نتايج حاصله مؤيد آن است كه:

الف) چنانچه محتواي درون ظرف دمايي بيش از 65 درجه سانتيگراد داشته باشد

ب) با افزايش درصد چربي (چنانچه چربي فاز پيوسته باشد)

ميزان مهاجرت شيميايي افزايش قابل توجهي در ظروف پلي استايرن دارد.

كليه كارخانه هاي توليد كننده ظروف و اقلام بسته بندي با كاربرد غذايي و آشاميدني مي بايست براي اقلام مذكور پروانه ساخت دريافت نمايند.

جهت رديابي و اطلاع مصرف كنندگان مي بايست شماره پروانه ساخت ،شماره سري ساخت، علايم اختصاري شرايط مصرف بر روي ظروف حك شود.

كليه كارخانه هايي كه ظروف و اقلام بسته بندي (پليمري، قوطي، حلب و.....)براي مصارف داخلي خود توليد مي كنند بايد براي ظروف مذكور پروانه مذكور پروانه ساخت و مسئول فني جداگانه داشته باشند.

بايد رنگدانه هاي مصرف در  تهيه ظروف پليمري از نوع مناسب جهت كاربرد در بسته بندي مواد خوراكي و آشاميدني food grade)    ( (تهيه شده از مراكز توليد داخلي داراي پروانه ساخت يا داراي مجوز ورود اداره كل)باشند. 

منابع:

1-پلاستیکهای بسته بندی مواد غذایی ودارویی، اصول وروش های آزمون/تالیف عبدالرسول ارومیه ای1389تهران،شرکت ایده پردازان فن وهنر